Routekaart naar de Protestantse gemeente Haastrecht
Als gezamenlijke kerkenraad van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente Haastrecht hebben we in het voorjaar van 2023 een document opgesteld dat als handleiding kon worden gebruikt voor onze bestuurlijke weg naar één protestantse gemeente in Haastrecht Het document was nadrukkelijk niet bedoeld als een strak beleidsplan waarin zaken werden vastgelegd, of als een projectplanning om tot de formele fusie bij de notaris te komen, maar als een flexibele routekaart, die de inhoudelijke vragen, verschillen en knelpunten in kaart zou brengen waar wij als kerkenraad mee aan de slag zouden moeten. In eerste instantie is een kleine groep ambtsdragers en gemeenteleden aan de slag gegaan met een Routekaart als een ‘concept beleidsplan’, die op enig moment ook aan de gemeente zou moeten worden voorgelegd. Het document werd echter telkens door de praktijk achterhaald en overeenkomstig bijgewerkt, en de ‘Routekaart’ is daardoor uiteindelijk vooral een document voor de kerkenraad gebleven.
Omdat de kerkenraad zich realiseert dat wij deze misschien wat mysterieuze Routekaart nooit aan de gemeente hebben voorgelegd, maar er wel geregeld over hebben bericht in nieuwsbrieven en kerkbladen, willen we u in dit stuk bijpraten over de huidige stand van zaken. Allereerst is het belangrijk om op te merken dat de Routekaart zelf geen spannend document is, waarin uitgesproken beleidskeuzes te vinden zijn. De concrete aanbevelingen in de Routekaart zijn overwegend procedureel van aard, bijvoorbeeld: ‘Het is wenselijk en raadzaam dat er in de loop van 2023 een gezamenlijke werkgroep wordt gevormd uit de kerkenraad, kerkrentmeesters en breder de gemeente om de verschillende mogelijkheden die er zijn met betrekking tot het vastgoed in kaart te brengen.’ of ‘Het is op dit moment raadzaam dat de betrokkenen bij het aandachtspastoraat/wijkpastoraat onder leiding van de predikanten nader kennis maken en ervaringen uitwisselen.’
Inmiddels is het februari 2025 en zijn veel van de knelpunten en vragen die in de Routekaart werden gesignaleerd besproken. Andere zaken liggen nog open. De Routekaart was uitgesplitst in 9 deelgebieden en aan de hand daarvan wil ik u bijpraten over de voortgang van onze fusie in de afgelopen anderhalf jaar – en ook enkele thema’s benoemen die nog open liggen.
Kerkenraad en plaatselijke regeling
Een kerkelijke fusie heeft verschillende dimensies. Het is een geestelijk zaak, een sociale, maar uiteindelijk ook domweg een bestuurlijke zaak. En zoals dat ook gaat met een zakelijke fusie, overname of reorganisatie, is het soms een rommelig proces. De kerkenraad heeft het afgelopen jaar veel vergaderd en veel moeten beslissen. Er is door heel veel mensen heel hard gewerkt. Soms leken dingen vanzelf te gaan, soms verliepen dingen ook rommelig en was er onvermijdelijk maar helaas ook miscommunicatie en irritatie. Alle stappen die we hebben gezet en nog gaan zetten zouden niet mogelijk zijn geweest zonder het vaak onzichtbare, maar harde werk van ouderlingen en diakenen, die open en eerlijk en welwillend met elkaar op weg zijn gegaan in dit ingewikkelde traject. Dat verdient het om af en toe benoemd te worden.
Zakelijk zal de toekomstige Protestantse Gemeente één nieuwe kerkenraad hebben. Hoe die eruit gaat zien is nog een onderwerp van gesprek. Het is geen controversieel onderwerp, maar wel zoiets dat goed geregeld moet worden, iets dat altijd vanzelfsprekend was, maar waar we nu ineens over na moeten denken: hoeveel diakenen hebben we eigenlijk nodig? En hoeveel ouderlingen is ideaal? En wat is eigenlijk realistisch, in een ook straks geen hele grote gemeente waarin het aantal vrijwilligers ook niet oneindig is?
Bestuur raakt in de kerk soms ineens ook aan hele grote theologische thema’s, via een documentje dat iedere protestantse gemeente heeft: de Plaatselijke Regeling. Een voorbeeld daarvan is de viering van het Heilig Avondmaal en wie daaraan deel mogen nemen, een onderwerp waarin de Gereformeerde Kerk in de afgelopen ook beslissingen in heeft genomen. Op het punt van dit soort kerkelijke regels zijn er nu geen principiële verschillen meer tussen de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk.
Kerkrentmeesterlijk beheer
Vanwege de aard van het kerkrentmeesterlijk beheer, de zorg voor de materiële en financiële kant van het gemeentewerk, zijn er veel overeenkomsten. De kerkrentmeesters hebben ook de toekomstbestendigheid van de kerk op het oog, ze willen een kerk overdragen aan de volgende generatie die vol te houden is, zonder financiële lasten die niet te dragen zijn.
De kerkrentmeesters werken hard aan de voorbereidingen van de juridische fusie tussen onze twee gemeenten. Jan Boer van KerkVitaal zorgt daarbij voor de broodnodige begeleiding en expertise. Dit is werk dat typisch gebeurt op de achtergrond, maar het is echt ontzettend veel werk wat er wordt verzet!
Het voor de gemiddelde kerkganger meest gevoelige kerkrentmeesterlijke dossier is de toekomst van onze gebouwen. Begin 2024 is er een gezamenlijke taakgroep onder leiding van Jan Boer gevormd uit de kerkenraad, kerkrentmeesters en breder de gemeente (Project Team Gebouwen) om de verschillende mogelijkheden die er zijn met betrekking tot het vastgoed in kaart te brengen en uiteindelijk medio 2025 ook een advies hierover zullen uitbrengen aan de kerkenraad, waarna er besluiten zullen moeten worden genomen. U wordt hier regelmatig over op de hoogte gehouden via nieuwsbrieven en gemeenteavonden.
Eredienst
Op het gebied van de eredienst moest er veel besproken worden. Hoe doe je dat, twee tradities bij elkaar brengen? De Routekaart gaf de aanbeveling om hiermee op tijd een taakgroep mee aan het werk te zetten en dat is ook gebeurd. Er zijn gesprekken gevoerd in de gemeente, aanbevelingen gedaan aan de kerkenraad en afspraken gemaakt voor de gezamenlijke vieringen, die vanaf januari 2025 allemaal gezamenlijk zijn. U kunt hier meer over lezen in het stuk ‘‘Als nieuw!’ Gezamenlijke vieringen 2025’ in dit kerkblad.
Pastoraat
Het pastoraat in de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Kerk is niet wezenlijk anders, maar wel anders georganiseerd. De Gereformeerde Kerk kent een systeem van wijken en wijkouderlingen en bezoekmedewerkers, de Hervormde Kerk heeft één grote bezoekgroep en geen wijkindeling. De predikanten en ouderlingen hebben het afgelopen jaar veel ervaring uitgewisseld en werken momenteel aan de organisatie van het pastoraat in de nieuwe gemeente. Inzet daarbij is om geen onnodige extra bestuurslaag op te tuigen, om de bestaande pastorale relaties te behouden, en om het bereik van ons pastoraat waar nodig en waar mogelijk te vergroten.
Diaconaat
De diaconie werkte al lange tijd intensief samen en inmiddels al helemaal. Tot de fusie blijven er formeel twee diaconieën bestaan, met dus ook een dubbele geldstroom, die in beide gemeenten ook net anders is opgebouwd. Dat is soms onhandig, maar een tijdelijk probleem.
De diaconie heeft de wens en de ambitie om de samenwerking met overheden en organisaties in de regio te verbeteren, zodat de diaconie in het dorp en in de regio effectiever financiële hulp kan bieden aan de naaste. Daarnaast willen we ook de sociale activiteiten (zoals bijvoorbeeld de vrijwillige hulpdienst) graag uitbouwen en verdiepen en waardevolle initiatieven die al plaatsvinden verder uitbreiden.
Vorming en toerusting
Onder vorming en toerusting verstaan we alle activiteiten die gericht zijn op geloofsopbouw en geloofsverdieping. Het meeste kringwerk gebeurt al in gezamenlijkheid, zoals kringwerk en de wijkavonden. Begin 2023 constateerden we dat de vorming en toerusting voor ambtsdragers in beide gemeenten onderbelicht was. Inmiddels zijn er verschillende toerustingsavonden voor ambtsdragers en bezoekmedewerkers geweest en ook nog gepland. Het is de bedoeling dat dit toerustingswerk een terugkerend, structureel karakter krijgt.
Jeugdwerk
Het jeugdwerk is kwetsbaar in onze gemeente. De groep jeugd is nu eenmaal niet zo groot, sommige activiteiten lopen goed, andere minder. Een kleine taakgroep heeft hierover nagedacht en verschillende aanbevelingen gedaan om de tieners meer bij de diensten te kunnen betrekken en het aanbod van activiteiten beter op hun behoefte aan te laten sluiten. Belangrijk was het besef dat tieners het steeds drukker hebben en dat incidentele activiteiten realistischer aansluiten op hun agenda’s dan terugkerende activiteiten als een maandelijkse club. De jeugdcentrale, jeugdouderlingen en predikant zijn met deze aanbevelingen aan de slag gegaan.
Communicatie
Het samenvoegen van verschillende communicatiestromen is altijd ingewikkeld en ook in een kerkelijke fusie. Een taakgroep is momenteel bezig om hiervoor een plan uit te werken dat begin 2025 in de kerkenraad zal worden besproken. U zult ook af en toe merken dat er nog miscommunicatie is, zoals rond een gezamenlijke Avondmaalsdienst eind september, die wel in de VrijUit was aangekondigd, maar niet in de hervormde nieuwsbrief… We doen ons best, maar dat is helaas niet helemaal te voorkomen in deze fase van de fusie.
Kerk in het dorp
Het fusieproces heeft de afgelopen jaren veel energie en bestuurskracht opgeëist. Tegelijk zien we in de fusie ook een aanleiding om na te denken over onze roeping en rol als Protestantse Gemeente in Haastrecht. Uiteraard hangt dit onderwerp ook samen met zaken als communicatie, diaconaat, eredienst en gebruik van de gebouwen. In de gespreksavond in april over de toekomst van onze gebouwen kwam ook nadrukkelijk de wens van de gemeente naar voren om kerk in en voor het dorp te zijn.
Op dit moment is er nog geen aparte taakgroep of commissie voor ‘kerk in het dorp’, maar het perspectief naar buiten wordt al nadrukkelijk meegenomen in bijvoorbeeld het Project Team Gebouwen. Het is de bedoeling dat er in de loop van 2025 een specifieke taakgroep in het leven wordt geroepen die zal inventariseren hoe we als kerken nu aanwezig zijn in het dorp en waar kansen en vragen liggen voor nieuwe Protestantse Gemeente.
Tot slot
Er is nog veel te doen voor we helemaal kunnen fuseren tot één Protestantse Gemeente. Tegelijk is er al echt ontzettend veel werk verzet. Soms is dat spannend, soms schuren dingen, maar de welwillendheid en het geduld zijn groot. Daar mogen we samen dankbaar voor zijn, en ook gewoon trots! We plukken bovendien ook steeds duidelijker de vruchten van al dat harde werk: voor onze ogen ontstaat een nieuwe protestantse wijkgemeente van ons samen, een klein, maar levend en warm deel van die ene wereldwijde kerk van Jezus Christus.
Een link naar de pdf van de volledige routekaart vind u hier.
